Table of Contents
Στις οικογένειες, όπως και στην κοινωνία, τα μέλη αργά ή γρήγορα αναλαμβάνουν μοναδικούς ρόλους, λένε οι ειδικοί. Κάποιος λόγου χάρη είναι ο «Υπεύθυνος». Κάποιος άλλος ο «Ειρηνευτής». Και ανάμεσα τους πάντα υπάρχει ένα «Καλό Παιδί».. είναι όμως όλα τόσο απλά όσο φαίνονται;
Το σύνδρομο δεν αντιστοιχεί σε μια κλινική ιατρική κατάσταση. Είναι ένας όρος με το οποίο οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας περιγράφουν τα παιδιά που προσπαθούν αδιάκοπα να ανταπεξέλθουν στις προσδοκίες και τις επιθυμίες των γονέων τους, με πολύ συχνή συνέπεια να μην εκφράζουν τελικά σχεδόν ποτέ τα πραγματικά τους συναισθήματα φοβούμενα την απόρριψη.
Είναι παιδιά που σταδιακά μαθαίνουν να ζουν την καθημερινότητα τους προσποιούμενα έναντι του πραγματικού εαυτού τους, μια τακτική που μπορεί να οδηγήσει σε καθυστέρηση της συναισθηματικής και ψυχικής τους ανάπτυξης.
Το σύνδρομο μπορεί να γεννιέται και να αναπτύσσεται στην παιδική ηλικία ωστόσο αν δεν αντιμετωπιστεί, συνοδεύει το παιδί και στην ενήλικη ζωή του.
Η δημιουργία ενός «καλού παιδιού»
Πώς αναπτύσσεται όμως το σύνδρομο; Οι γονείς συχνά επαινούν τα παιδιά τους όταν κατακτούν έναν στόχο. Κι αυτό είναι θεμιτό και χρήσιμο καθώς τα παιδιά έχουν ανάγκη την επιβεβαίωση των ικανοτήτων τους και την αναγνώριση των προσπαθειών τους.
Ωστόσο, αν το παραπάνω μοτίβο συμπεριφοράς συνοδεύεται από εντελώς αντίθετη αντίδραση όταν το παιδί δεν συνάδει με αποδεκτή συμπεριφορά, όταν είναι άτακτο ας πούμε ή όταν δεν σημειώσει καλή επίδοση σε ένα διαγώνισμα, τότε το σήμα που λαμβάνει υποσυνείδητα είναι ότι δεν επιτρέπεται να κάνει λάθη. Πρέπει να είναι πάντα «τέλειο» για να διατηρήσει την άνευ όρων αγάπη από τους γονείς του.
Στο φόντο δημιουργίας του συνδρόμου οι ειδικοί εντοπίζουν συχνά και την τάση ορισμένων γονέων να λαμβάνουν αποφάσεις για λογαριασμό των παιδιών τους ακόμα κι αν αυτές αφορούν εντελώς καθημερινές επιλογές όπως τι χρώμα ρούχα θα φορέσει, με ποιον θα καθίσει στο θρανίο και λοιπά. Έτσι όμως σταδιακά υπονομεύεται η ικανότητα κριτικής σκέψης του παιδιού αλλά και η αυτονομία του καθώς «εκπαιδεύεται» να ακολουθεί αυτό που έχει επιλέξει για εκείνο κάποιος άλλος.
Τα χαρακτηριστικά του
Καθώς οι γονείς προσπαθούν να εμφυσήσουν καλούς τρόπους στο παιδί, και με την αγωνία αυτό να μάθει να είναι λειτουργικό στα όρια που ορίζει η κοινωνία, συχνά τείνουν να του επαναλαμβάνουν συγκεκριμένες συστάσεις.
- να είναι ειλικρινές
- να μην παραπονιέται
- να μην θυμώνει
- να μην τσακώνεται
- να προσπαθεί να είναι εξυπηρετικό και να μην λειτουργεί εγωιστικά
Κι ενώ αυτά τα χαρακτηριστικά είναι αξιέπαινα, η επαναλαμβανόμενη αναφορά τους και η δυσαρέσκεια όταν οι συστάσεις δεν ακολουθούνται απαρέγκλιτα, εδραιώνουν ένα μοτίβο συμπεριφοράς στο παιδικό μυαλό που το ακολουθεί και στην ενηλικίωση. Μόνο που τότε δεν υπάρχει γονέας που πασχίζει να κρατά πάντα ευχαριστημένο, αλλά σύντροφος, φίλος, συνεργάτης. Δηλαδή όλοι οι υπόλοιποι… εκτός από εκείνον.
Έτσι τα «καλά παιδιά» κουβαλώντας το δυσανάλογο βάρος της προσδοκίας των άλλων γίνονται σύντομα τα «τέλεια» παιδιά, χαρακτηριστικά ωριμότερα από την ηλικία τους και με καλή συμπεριφορά.
Την ίδια στιγμή όμως μπορεί να βιώνουν αισθήματα άγχους όταν δεν μπορούν να ανταποκριθούν σε όσα οι άλλοι περιμένουν από εκείνα και ενοχές όταν «απογοητεύουν» τους άλλους. Υιοθετούν τελικά ένα μοντέλο αυτόματης συμπεριφοράς που επαναλαμβάνεται συνεχώς, με τιςι εξής συμπεριφορές:.
- Πιέζουν τον εαυτό τους πέρα από αυτό που αντικειμενικά μπορούν να επιτύχουν ανά περίσταση.
- Δεν λαμβάνουν υπόψιν τα συναισθήματα τους και αποφεύγουν να ακολουθήσουν το ένστικτό τους.
- Δουλεύουν σκληρά για να πραγματοποιήσουν όνειρα που στην πραγματικότητα δεν ήταν ποτέ δικά τους.
- Δεν μπορούν να αποδεχτούν την αποτυχία, είναι μελετηρά και πανικοβάλλονται αν τύχει να πάρουν χαμηλούς βαθμούς.
- Συμπεριφέρονται σαν «ενήλικοι», αισθανόμενοι ότι έτσι θα αποκομίσουν τον έπαινο των γονέων τους.
- Συχνά ξεκινούν να εργάζονται από μικρή ηλικία όχι τόσο για λόγους βιοπορισμού όσο για την ανάγκη να επιβεβαιώσουν ότι διαφέρουν από τους συνομηλίκους τους.
- Αποφεύγουν τους τσακωμούς και τις εντάσεις ακόμα κι όταν αδικούνται.
- Κρατούν μυστικά θέματα που φοβούνται ότι μπορεί να μην είναι αποδεκτά από τον περίγυρο τους.
Το κόστος στην ενήλικη ζωή
Το να θέλουμε να είμαστε αποδεκτοί από το περιβάλλον μας, είναι αναμενόμενο και φυσιολογικό. Η διαφορά είναι ότι το «καλό παιδί» διδάσκεται ότι αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την υπακοή.
Έτσι τείνει να συμφωνεί με όλους και διστάζει να εκφράσει την γνώμη του. Δείχνει προθυμία σε ό,τι του ζητηθεί ακόμα κι αν αυτό στην πραγματικότητα το δυσαρεστεί. Μακροπρόθεσμα, αυτή η συμπεριφορά μπορεί να οδηγήσει σε αισθήματα αναξιότητας και απογοήτευσης.
Παράλληλα, καθώς αυτά τα παιδιά ενηλικιώνονται, αδυνατούν να ανεχθούν κριτική με αποτέλεσμα να δυσκολεύονται πολύ οι προσωπικές τους σχέσεις.
Ενίοτε, οι συνέπειες του συνδρόμου είναι ακραίες.
Από την μια πλευρά ελλοχεύει ο κίνδυνος το παιδί να εξακολουθεί να θέλει να ευχαριστεί τους πάντες και από την άλλη κρύβεται η περίπτωση να μετατραπεί σε ένα βαθιά εσωστρεφές πλάσμα που δεν κοινωνικοποιείται με τον φόβο της κριτικής ή της απόρριψης.
Τα «καλά παιδιά» συχνά αναπτύσσουν εθισμούς για να ξεπεράσουν την πίεση που νιώθουν. Άλλοτε, αντιδρούν με οργή όταν καταλαβαίνουν ότι τελικά δεν είναι το κέντρο του κόσμου όπως νόμιζαν.
Πώς αντιμετωπίζεται το σύνδρομο;
Ο δρόμος για αντιμετώπιση του συνδρόμου περνάει από την αλλαγή προσέγγισης των γονέων.
Όταν ένα παιδί δεν συμπεριφέρεται όπως πρέπει η λεκτική ή σωματική βία δεν θα φέρει αποτέλεσμα στο να κατανοήσει το που έκανε λάθος. Ακόμα κι όταν οι γονείς έχουν αναστατωθεί, είναι σημαντικό να ξεκαθαρίζουν ότι η επίπληξη τους δεν συνεπάγεται ότι δεν το αγαπούν αλλά είναι η συνέπεια μιας συγκεκριμένης πράξης που μπορεί να διορθωθεί.
Τα παιδιά πρέπει να διδαχθούν να ακούν το ένστικτό τους αλλά και να κατανοήσουν ότι στην ζωή δεν γίνεται να είναι όλοι ευχαριστημένοι μαζί μας και αυτό δεν πρέπει να μας αποτρέπει από τις επιλογές που θεωρούμε σωστές.
Παράλληλα πρέπει να τονιστεί το απαράβατο δικαίωμα τους να λένε όχι όταν δεν αισθάνονται άνετα με κάτι που τους έχει ζητηθεί.
Ένα «καλό παιδί» συχνά χρειάζεται να επανεκπαιδευθεί ώστε να καταλάβει ότι είναι αποδεκτό να διαφωνεί με την γνώμη κάποιου άλλου. Και είναι εντάξει να θέτει τα όρια του χωρίς να πρέπει να συναγελάζεται με τοξικούς ανθρώπους και συμπεριφορές.
Τα ανεξάρτητα, με αυτοπεποίθηση παιδιά είναι οι ανεξάρτητοι, με αυτοπεποίθηση ενήλικες του αύριο. Ας τους προστατεύσουμε.